Jak ustrzec się koronawirusa? Najczęstsze pytania i odpowiedzi.

Myj ręce tak często jak to możliwe, zasłaniaj usta i nos w miejscach publicznych, unikaj tłumów, utrzymując bezpieczny dystans społeczny i staraj się nie dotykać twarzy. To tylko kilka rad, które mają nas uchronić przed koronawirusem w czasie pandemii. W tym miejscu zebraliśmy najczęstsze pytania i odpowiedzi dotyczące ochrony przed zakażeniem. Znajdziesz tu między innymi odpowiedź na pytanie dlaczego noszenie maseczki w czasie pandemii jest tak ważne, czy zamiast maseczki można nosić przyłbicę oraz jak prawidłowo zdezynfekować maseczkę wielorazową.    

Czy maseczki chronią przed koronawirusem? Dlaczego powinniśmy je nosić w czasie pandemii?

Koronawirus rozprzestrzenia się głównie drogą kropelkową, poprzez kontakt z osobą, która kaszle lub kicha, w wyniku potarcia śluzówki nosa, ust lub oczu ręką, na której jest wirus. Dlatego maseczka to podstawowy element ochrony, który zmniejsza ryzyko zakażenia wirusem  w miejscach publicznych. Maseczka zakrywa nos i usta, czyli strefy przez które w łatwy sposób do naszego organizmu mogą przedostawać się wirusy wywołujące infekcje. Co ważne, maseczka nie tylko chroni nas przed infekcją, ale również zapobiega przenoszeniu choroby przez osoby już zakażone, bez względu na to czy mają objawy choroby czy przechodzą zakażenie bezobjawowo. Aby zrozumieć, dlaczego noszenie maseczki w czasie pandemii jest tak ważne, warto dowiedzieć się czym ona jest i co sprzyja jej rozwojowi. Mianem pandemii określa się epidemię, która swoim zasięgiem obejmuje bardzo duży obszar, często na różnych kontynentach w tym samym czasie. Jej rozwojowi sprzyjają choroby cechujące się wysoką zaraźliwością, brak naturalnej odporności zbiorowej na dany czynnik wywołujący chorobę, a także możliwość zarażania innych w okresie kiedy choroba przebiega bezobjawowo. W związku z tym niezwykle istotne jest podjęcie wszelkich środków, które ograniczą rozprzestrzenianie się choroby na dużą skalę. Jak pokazują badania z 2008¹ roku noszenie maseczki w przestrzeni publicznej w czasie epidemii grypy, również tej wykonanej z materiału, pomaga zmniejszyć rozprzestrzenianie się wirusa na poziomie populacji, co z punktu widzenia zdrowia publicznego jest bardzo ważne, ponieważ pozwala między innymi utrzymać wydolność służby zdrowia na prawidłowym poziomie. Warto jednak pamiętać, że sama maseczka nie zapewni nam stuprocentowej ochrony przed wirusem. Oprócz tego bardzo ważne jest zachowanie odpowiedniego dystansu społecznego w przestrzeni publicznej (1,5 m), unikanie zatłoczonych miejsc, częste wietrzenie pomieszczeń w których przebywają osoby, częste mycie rąk i stosowanie środków do dezynfekcji dłoni w miejscach bez dostępu do wody i mydła.  

Czy zamiast maseczki można nosić przyłbicę?  

Tak, zarówno przyłbica jak i maseczka zapobiegają przedostawaniu się do naszych dróg oddechowych kropelek, w których mogą znajdować się wirusy wywołujące infekcję. Warto jednak wiedzieć, że przyłbica noszona samodzielnie nie zapewni nam takiej samej ochrony co maseczka. Dlaczego tak jest? Badania pokazują², że choć przyłbica bardzo dobrze zatrzymuje początkowy ruch kropelek, które bezpośrednio wydostają się od drugiej osoby podczas kichania czy kaszlu, to jednak nie chroni nas wystarczająco przed kropelkami, które pozostały w środowisku i mogą nadal być przez nas wdychane przez wolne przestrzenie wokół plastikowej osłony. W tym przypadku idealnym rozwiązaniem jest noszenie przyłbicy razem z maseczką. Takie połączenie zapewnia najlepszy poziom ochrony przed zakażeniem.  

Czy dzieci powinny nosić maseczki ochronne?  

Według aktualnych przepisów, z obowiązku zakrywania ust i nosa w przestrzeni publicznej są zwolnione dzieci poniżej 4 roku życia. Starsze dzieci powinny zakładać maseczki, zwłaszcza że coraz więcej pojawia się doniesień naukowych, które sugerują, że dzieci i młodzież mogą pełnić dość istotną rolę w przenoszeniu koronawirusa w społeczeństwie. Amerykańska agencja CDC (Centrum Kontroli i Zapobiegania Chorobom) w swoich najnowszych badaniach³ pokazuje, że nastolatkowie w wieku 12-17 lat nawet dwa razy częściej zarażają się koronawirusem COVID-19, niż młodsze dzieci w wieku 5-11 lat. Co ważne, w grupie nastolatków obserwuje się ogólnie coraz więcej przypadków zakażeń. Jak zauważają eksperci większość dzieci, zwłaszcza te do 15 roku życia przechodzą chorobę bezobjawowo, co oznacza że nieświadomie mogą przenosić wirusa na inne osoby.  

Jak zdezynfekować maseczkę wielokrotnego użytku?  

Maseczki ochronne zatrzymują na swojej powierzchni krople śliny oraz innych wydzielin w których mogą być zawieszone bakterie i wirusy. W ten sposób tworzą rodzaj fizycznej bariery, która chroni nasze drogi oddechowe przed zakażeniem. Dlatego tak ważne jest aby w czasie noszenia maseczki nie dotykać jej wierzchniej warstwy i po każdym użyciu zdezynfekować ją, aby móc pozbyć się szkodliwych patogenów, które na niej osiadły. Jak to zrobić? Jeśli używasz maseczki wielokrotnego użytku wykonanej z materiału, np. z bawełny, pamiętaj aby po każdym użyciu wyprać maseczkę w pralce w temperaturze minimum 60 stopni z dodatkiem środków piorących. W takiej temperaturze giną niebezpieczne dla zdrowia bakterie i wirusy. Gdy maseczka wyschnie dobrze jest ją wyprasować w maksymalnej temperaturze oraz spryskać środkiem dezynfekującym, pozostawiając ją następnie do wyschnięcia. Jeśli stosujesz półmaski filtrujące wielokrotnego użytku również pamiętaj, aby je zdezynfekować. Dokładne informacje na temat ich czyszczenia powinny znajdować się w załączonej instrukcji od producenta.  

Czy można dezynfekować maseczkę jednorazową?  

Jak sama nazwa wskazuje maseczka jednorazowa służy do jednokrotnego użytku. Wykonana jest najczęściej z włókniny polipropylenowej, która dzięki gęstemu splotowi włókien bardzo dobrze chroni drogi oddechowe przed wnikaniem czynników chorobotwórczych. Niestety, swoją wysoką skuteczność zachowuje przez stosunkowo krótki czas. Proces dezynfekcji, pranie czy inny sposób jej czyszczenia może znacząco obniżyć jej właściwości filtracyjne. Z tego powodu maseczek jednorazowych nie powinniśmy stosować ponownie, a zużytą już maseczkę należy wyrzucić do zamykanego pojemnika na odpady.  

Maseczka jednorazowa czy wielorazowa? Którą lepiej wybrać?   

Jednorazowe maseczki chirurgiczne to jedne z bardziej popularnych rodzajów maseczek ochronnych. Wykonane są z lekkich materiałów, takich jak włóknina polipropylenowa, która posiada bardzo dobre właściwości barierowe. Maseczka jednorazowa skutecznie chroni drogi oddechowe przed wnikaniem wirusów, które mogą być obecne w kroplach wydychanych przez inne osoby podczas mówienia, kaszlu czy kichania. Ich minusem jest to że dość szybko nasiąkają wilgocią i przez to tracą swoje właściwości ochronne. Na rynku możemy znaleźć też bardzo duży wybór półmasek filtrujących jednokrotnego użytku (mogą być noszone maksymalnie do 8 godzin), jak FFP1, FFP2 czy FFP3. Szczelniej przylegają do twarzy i odfiltrowują z powietrza nawet do 99% zanieczyszczeń (wszystko zależy od klasy filtra). Maseczki wielorazowe wykonane są najczęściej z bawełny czy lnu. WHO rekomenduje aby stosować maseczki wielorazowe wykonane z 3 warstw materiału. Maseczki materiałowe całkiem dobrze zatrzymują na swojej powierzchni ludzkie krople śliny w której mogą znajdować się wirusy lub bakterie. Choć właściwości ochronne maseczek wykonanych z tkaniny nie są tak dobre jak maseczek jednorazowych czy półmasek filtrujących, to i tak ich noszenie w przestrzeni publicznej pomaga zmniejszyć ryzyko zakażenia wirusem. Zaletą maseczek materiałowych jest ich duża praktyczność. Możemy je nosić wielokrotnie. Wystarczy jedynie wyprać maseczkę po każdym użyciu w temperaturze 60 stopni, a następnie wyprasować na maksymalnej mocy.  

Jak długo można nosić maseczkę?  

Wszystko zależy od materiału z jakiego została wykonana maseczka. Półmaski filtracyjne FFP1, FFP2 lub FFP3 swoje właściwości ochronne zachowują nawet do 8 godzin. W przypadku tego rodzaju masek, dokładne informacje o tym jak długo można nosić maseczkę podaje producent. Maseczki jednorazowe chirurgiczne lub bawełniane powinniśmy wymieniać za każdym razem gdy staną się wilgotne od wydychanego powietrza. Taka maseczka nie zapewni nam dostatecznej ochrony, a jedynie może sprzyjać rozwojowi drobnoustrojów, które stanowią zagrożenie dla naszego zdrowia. Warto pamiętać, że maseczki jednorazowe chirurgiczne swoją skuteczność w zależności od warunków zachowują między 2-6 godzin⁴.    

Czy maska antysmogowa chroni przed wirusem?  

Nie każda maska w takim samym stopniu zapewnia nam ochronę przed smogiem i wirusami. Wszystko zależy od tego z jakich materiałów taka maska została wykonana oraz jaką klasę filtrów posiada. Maska antysmogowa chroni nasze drogi oddechowe głównie przed szkodliwymi pyłami zawieszonymi w powietrzu, tzw. pył PM2,5 i PM10. Te małe cząsteczki wdychane z powietrza osiadają w naszych płucach i mogą przedostać się do krwioobiegu. To w konsekwencji może doprowadzić do pojawienia się astmy czy niewydolności oddechowej. Noszenie masek antysmogowych jest szczególnie wskazane w miejscach wysoko uprzemysłowionych i zurbanizowanych, gdzie występuje duże zanieczyszczenie powietrza. Wysokie stężenie smogu obserwuje się zwłaszcza zimą w sezonie grzewczym. Norma europejska  EN 149:2001+A1:2009 wyróżnia trzy klasy filtrów stosowane maseczkach ochronnych, które odfiltrowują cząsteczki o wielkości do 0,6 µm, na różnym poziomie. I tak maska FFP1 chroni nas przed nietoksycznymi pyłami, filtrując co najmniej 80 procent zanieczyszczeń. Całkiem dobrze chroni nas przed drobnoustrojami, minimalizując ryzyko zakażenia. Maska FFP2 zapewnia nam już wystarczającą ochronę przed smogiem i o wiele lepszą ochroną przed zakażeniem. Wychwytuje z powietrza aż 94 procent szkodliwych cząsteczek, takich jak pył, w tym pył PM2,5 i PM10, dym i cząsteczki aerozoli (kropli), w których mogą znajdować się wirusy. Najskuteczniejszą ochronę przed smogiem jak i przed wirusami zapewnia maska FFP3. Maska ta jest w stanie odfiltrować aż 99 procent cząsteczek - pył, dym, cząsteczki aerozoli, substancje radioaktywne i cząsteczki chorobotwórcze jak wirusy i bakterie.  

Czym różni się maska FFP2 od FFP3?  

Różnią się efektywnością filtracji zanieczyszczeń z powietrza oraz stopniem nieszczelności, spowodowanej niedokładnym przyleganiem maseczki do twarzy (tzw. całkowity przeciek wewnętrzny). Maski FFP2 odfiltrowują z powietrza 94% cząsteczek w postaci pyłów, gazów, kurzu, dymu i aerozoli. Maski FFP2 są często określane mianem masek antysmogowych i przeciwpyłowych. Ich maksymalny przeciek wewnętrzny wynosi 11%. Najwyższy poziom ochrony zapewnia maska FFP3, która nazywana jest często maską antywirusową lub antybakteryjną. Jest w stanie odfiltrować z powietrza aż 99% cząsteczek, w tym bakterie i wirusy oraz zarodniki grzybów. Jej stopień nieszczelności jest bardzo niski i nie przekracza 5%. W tym miejscu warto też wspomnieć o amerykańskich i chińskich oznaczeniach klasy filtra zastosowanego w maskach, które swoimi właściwościami są zbliżone do półmasek FFP2 i FFP3. Maski z symbolem N95 lub KN95 odfiltrowują 95 procent cząsteczek zawieszonych w powietrzu, natomiast maski z symbolem N99 lub KN99 zatrzymują już 99% zanieczyszczeń.  

Jaka jest różnica między maseczką chirurgiczną a maską z filtrem FFP1?  

Maseczki chirurgiczne i maski FFP1 często wizualnie są do siebie podobne, jednak nie są tym samym rodzajem maski. Czym się właściwie różnią między sobą? Maseczka chirurgiczna to wyrób medyczny, który musi spełniać wytyczne normy europejskiej EN 14683:2019-6. Norma ta wyróżnia trzy typy maseczek chirurgicznych (typ I, typ II, typ IIR), które różnią się skutecznością filtra bakteryjnego BFE. I tak maseczka chirurgiczna typu I posiada stopień filtracji bakteryjnej ≥95%, natomiast maseczka typu II ≥98%. Symbol R oznacza że taka maseczka jest bardziej odporna na przesiąkanie. Warto zaznaczyć, że skuteczność filtracji maseczek medycznych badana jest pod kątem zatrzymywania cząsteczek o wielkości 3 µm (przybliżona wielkość kropelek śliny)⁵. W praktyce oznacza to, że taka maseczka chroni przede wszystkim osoby w naszym otoczeniu przed drobnoustrojami, które możemy roznosić podczas kichania, kaszlu czy mówienia. Dlatego ten rodzaj maseczki jest zalecany głównie osobom, u których podejrzewa się zakażenie wirusem lub które mają zdiagnozowaną chorobę. Biorąc pod uwagę wielkość cząstek, to maska chirurgiczna zatrzymuje jedynie duże cząsteczki aerozoli, czyli na przykład krople śliny w której mogą być zawieszone wirusy. A jaki poziom ochrony zapewnia maska FFP1? Maska z filtrem FFP1 zaliczana jest do środków ochrony osobistej, która musi spełniać wymogi normy europejskiej EN149:2001+A1:2009. Według tej klasyfikacji maska FFP1 filtruje co najmniej 80% cząsteczek zawieszonych w powietrzu o wielkości do 0,6 µm. Jak widać, taka maseczka wychwytuje całkiem sporo bardzo drobnych zanieczyszczeń z powietrza, minimalizując tym samym ryzyko zakażenia drogą kropelkową. Maska FFP1 również ściślej przylega do twarzy niż maska chirurgiczna.      

Kiedy należy używać środków do dezynfekcji rąk i czy samo mycie rąk zmniejsza ryzyko zakażenia koronawirusem?  

Mycie rąk jest łatwym i jednocześnie jednym z najbardziej skutecznych sposobów zapobiegania rozprzestrzenianiu się wirusów i bakterii. Pamiętając o częstym myciu rąk, zwłaszcza w czasie pandemii, skutecznie powstrzymujemy roznoszenie zarazków między osobami, a na większą skalę w całej społeczności, czyli w domu, w pracy, w szkole czy w placówkach służby zdrowia. Ręce powinniśmy myć w ciepłej wodzie z mydłem przez minimum 20-30 sekund. Bardzo ważne jest dokładne rozprowadzenie mydła na ich wierzchniej stronie, wewnątrz i między palcami. A także na nadgarstkach. Często pomijanym obszarem w czasie mycia rąk są kciuki i paznokcie, na których gromadzi się sporo zarazków. Zasady prawidłowego mycia rąk możemy znaleźć na stronie GIS. Jeśli nie możesz umyć rąk wodą i mydłem użyj środka do dezynfekcji rąk. Preparaty do dezynfekcji rąk powinny zawierać minimum 60% alkoholu. Tylko te skutecznie zwalczą bakterie i wirusy. Żele antybakteryjne czy płyny do dezynfekcji rąk sprawdzają się w bardzo wielu sytuacjach, zwłaszcza poza domem. Warto po nie sięgać po skorzystaniu z komunikacji miejskiej, po wyjściu ze sklepu, na spacerze, przed spożyciem posiłku w miejscu publicznym oraz w szpitalu czy w przychodni.    

Czy częste używanie środków dezynfekujących może szkodzić naszym dłoniom? Jak temu zaradzić?  

Niestety tak. Wysoka zawartość alkoholu w tego rodzaju preparatach może powodować przesuszenie i podrażnienie skóry dłoni. Jeśli nie zadbamy o odpowiednie nawilżenie skóry rąk, może ona pękać. Co w konsekwencji przyczynia się do tworzenia drobnych ranek, które sprzyjają zakażeniom i stanom zapalnym. Aby tego uniknąć, zadbajmy o dłonie i regularnie stosujmy kremy odżywczo-nawilżające, które nie tylko nawilżą skórę dłoni, ale również wspomogą odbudowę płaszcza hydrolipidowego, który stanowi naturalną barierę ochronną przed wnikaniem drobnoustrojów i innych czynników z zewnątrz. Dobrze jest wybierać środki dezynfekujace, które poza odpowiednim stężeniem alkoholu zawierają też substancje nawilżające jak gliceryna, pantenol czy sok z aloesu. Dzięki temu nasza skóra jest w mniejszym stopniu narażona na przesuszenie.  

Jak długo koronawirus utrzymuje się na przedmiotach i powierzchniach?  

Jak już wyżej wspomniano koronawirus COVID-19 przenosi się z osoby na osobę poprzez bezpośredni kontakt oraz drogą kropelkową podczas kaszlu, kichania czy mówienia. Osoba zakażona dotykając różnych przedmiotów, jak klamki, blaty czy przedmioty codziennego użytku pozostawia na ich powierzchni niepożądane drobnoustroje. COVID-19 na plastikowych powierzchniach lub wykonanych ze stali nierdzewnej może przeżyć nawet do 72 godzin. Na kartonie do 24 godzin, natomiast w powietrzu do 3 godzin⁶. Aby ustrzec się zakażenia należy regularnie dezynfekować powierzchnie użytkowe, jak blaty kuchenne, klamki czy stoły. Dezynfekcję powinniśmy wykonać preparatem, który zawiera minimum 60% alkoholu. Jedna minuta to czas niezbędny do tego aby środek dezynfekujący mógł zadziałać skutecznie.   

Źródła: 

1. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2440799/
2. https://zdrowie.wprost.pl/koronawirus/fakty-o-koronawirusie/10361824/koronawirus-czy-przylbice-sa-bezpieczna-alternatywa-dla-maseczek-naukowcy-wyjasniaja.html
3. https://www.cdc.gov/mmwr/volumes/69/wr/mm6939e2.htm
4. https://www.cebm.net/covid-19/extended-use-or-re-use-of-single-use-surgical-masks-and-filtering-facepiece-respirators-a-rapid-evidence-review/
5. https://www.mp.pl/pacjent/choroby-zakazne/wywiady/238887,maski-polmaski-co-trzeba-wiedziec
6. https://www.medicover.pl/o-zdrowiu/koronawirus-a-powierzchnie-uzytkowe-jak-dlugo-wirus-przezywa-jak-go-usunac,6847,n,192