Jak myć zęby poprawnie? Jakich błędów unikać w codziennej higienie jamy ustnej?

Z badań przeprowadzonych w 2018 roku w ramach akcji „Po pierwsze zdrowie” wynika, że 5% badanych nie myje zębów wcale, z kolei 15% ankietowanych szczotkuje zęby raz w tygodniu. Aż 40% uczestników badania nie używało nici dentystycznej. Nie tylko rzadko myjemy zęby, ale bardzo często robimy to za krótko i za szybko. A brak prawidłowej higieny jamy ustnej to nie tylko kłopot z próchnicą, ale również większe ryzyko wystąpienia choroby przyzębia, która może powodować braki w uzębieniu. Może również nieść poważne skutki dla całego organizmu, w szczególności dla układu krążenia. Jak zatem prawidłowo myć zęby? O czym należy pamiętać i jakich błędów unikać? Podpowiadamy! 

Spis treści

• Ile razy dziennie myć zęby?
• Dlaczego trzeba myć zęby wieczorem przed snem?
• Ile czasu powinno trwać mycie zębów?
• Kiedy myć zęby i czy można myć zęby od razu po jedzeniu?
• Dobór właściwej szczoteczki do zębów
• Metody szczotkowania zębów – czyli dlaczego technika mycia zębów jest ważna?
• Jak prawidłowo myć zęby szczoteczką manualną? Przykładowa instrukcja krok po kroku
• Czy po umyciu zębów trzeba płukać jamę ustną wodą?
• Dlaczego warto zmieniać rodzaj używanej pasty?
• Jak myć zęby z aparatem ortodontycznym – przydatne wskazówki
• Jak myć zęby przy odsłoniętych szyjkach zębowych – przydatne wskazówki
• Którą szczoteczkę wybrać – elektryczną czy manualną?
• PODSUMOWANIE, czyli najczęściej popełniane błędy w czasie mycia zębów

Głównym celem mycia zębów jest usunięcie bakterii, resztek jedzenia i zneutralizowanie kwaśnego pH w naszej jamie ustnej. Niezwykle ważna jest systematyczność. Zęby powinniśmy myć minimum dwa razy dziennie, najlepiej rano po śniadaniu i wieczorem przed pójściem spać. Stomatolodzy nie bez powodu zalecają taką częstotliwość mycia. Czy wiesz, że na naszych zębach płytka bakteryjna zaczyna się formować niemal od razu po wyszczotkowaniu zębów? I choć nie możemy całkowicie zahamować tego procesu, to poprzez odpowiednio częste usuwanie płytki nazębnej możemy w znacznym stopniu zmniejszyć negatywne skutki jej działania, czyli ryzyko rozwoju próchnicy i chorób dziąseł. Jeśli nosisz aparat ortodontyczny możliwe, że będziesz musiał myć zęby nawet częściej, po każdym posiłku. Co więcej, podczas codziennej higieny jamy ustnej nie możemy zapomnieć o czyszczeniu przestrzeni międzyzębowych i języka. Zwłaszcza, że w tych miejscach gromadzi się dużo płytki nazębnej i bakterii. Z wpisu blogowego ➤ Czym najlepiej czyścić przestrzenie międzyzębowe? dowiesz się dlaczego czyszczenie tych obszarów jest tak ważne oraz jakich akcesoriów do ich czyszczenia możesz używać.

Warto wiedzieć ➤ Bakterie płytki nazębnej (w tym szczególnie z gatunku Streptococcus mutans) żywią się przede wszystkim cukrami. Pozyskują je z resztek jedzenia, które zalega na naszych zębach i pomiędzy nimi. Bakterie rozkładają cukry do kwasów organicznych. Kwasy obniżają pH w jamie ustnej, tworząc idealne warunki do powstawania ubytków próchniczych. Co więcej, pozostałości płytki nazębnej, której nie udało nam się usunąć, ulegają procesowi mineralizacji. W efekcie tworzy się kamień nazębny, który odpowiada za stany zapalne dziąseł i rozwój chorób przyzębia.

Gdy śpimy, w naszej jamie ustnej wydziela się mniej śliny niż w ciągu dnia. Ślina jest ważnym nośnikiem składników mineralnych, takich jak jony wapnia i jony fosforanowe, które są potrzebne do przywrócenia i utrzymania prawidłowego pH w jamie ustnej. Dlatego też podczas snu, gdy zmniejsza się jej wydzielanie, wzrasta ryzyko próchnicy, szczególnie gdy nasze zęby nie zostaną wieczorem dokładnie oczyszczone z resztek pokarmowych i płytki nazębnej.

Warto wiedzieć ➤ Ślina jest istotnym transmiterem, rodzajem przekaźnika jonów fosforanowych, fluorkowych i jonów wapnia ze szkliwa w przypadku procesu demineralizacji i z pokarmów oraz produktów do higieny jamy ustnej (pasty do zębów, płyny do płukania jamy ustnej) w przypadku remineralizacji szkliwa. Te dwa procesy zachodzą nieustannie. Warto wiedzieć, że od pH śliny i stężenie zawartych w niej jonów zależy, który proces przeważa nad drugim. W kwaśnym środowisku zachodzi demineralizacja, która zapoczątkowuje proces powstawania próchnicy.

Nie tylko częstotliwość mycia zębów jest ważna, ale również to jak długo myjemy zęby. Jednorazowe mycie zębów powinno trwać 2 minuty jeśli używamy szczoteczki elektrycznej i 3 minuty lub dłużej, gdy używamy szczoteczki manualnej. Tyle czasu potrzeba aby dokładnie usunąć z zębów resztki jedzenia i bakterie. Niestety większość z nas szczotkuje zęby za krótko, w tempie ekspresowym, poświęcając na tę czynność niecałą minutę. Dodatkowo cały proces mycia jest bardzo pobieżny. Skupiamy się głównie na umyciu zębów przednich i powierzchni zewnętrznych, pomijamy za to obszary głębiej położone za tylnymi zębami oraz część wewnętrzną uzębienia.

Wskazówka ➤ Jeśli nie jesteś pewien czy dokładnie myjesz zęby możesz to sprawdzić za pomocą specjalnych preparatów wybarwiających płytkę nazębną. Więcej na ich temat możesz przeczytać w tym wpisie ➤Jak samodzielnie sprawdzić czy dobrze umyliśmy zęby?

Zęby powinniśmy myć od razu po posiłku, zanim pH w jamie ustnej spadnie, czyli stanie się bardziej kwaśne. Jednakże od tej zasady jest wyjątek. Mycie zębów nie jest wskazane tuż po spożyciu wyraźnie kwaśnych produktów, takich jak soki owocowe. Po spożyciu kwaśnych produktów warto odczekać około pół godziny. Dlaczego? W kwaśnym środowisku szkliwo zębów ulega częściowej demineralizacji. Wtedy też jest najłatwiej je uszkodzić, na przykład poprzez szczotkowanie. Po upływie około 20-30 minut ślina z powrotem przywraca pH do optymalnej wartości, stwarzając jednocześnie odpowiednie warunki do ponownej remineralizacji szkliwa. 

Mitem jest, że twarda szczoteczka lepiej doczyszcza zęby. Twardsze szczoteczki posiadają zazwyczaj mniej włókien, dlatego też są mniej skuteczne w usuwaniu płytki nazębnej. Dodatkowo twarde włókna mogą uszkodzić powierzchnię szkliwa i podrażnić dziąsła, co sprzyja powstawaniu stanów zapalnych. Lepszym wyborem są miękkie lub średnie szczoteczki, które najczęściej posiadają gęste włókna, zapewniające lepsze efekty czyszczenia oraz stymulujący masaż dziąseł. W tym miejscu warto też wspomnieć o innym, często występującym błędzie, czyli zbyt mocnym przyciskaniu szczoteczki do zębów. Skutkiem tego działania może być podrażnienie dziąseł, a nawet ich krwawienie. Dodatkowo możemy nabawić się nadwrażliwości, zwłaszcza w okolicach przyszyjkowych.

Wskazówka ➤ Jeśli zauważysz, że w nowej szczoteczce włókna bardzo szybko się rozchylają lub deformują, może to oznaczać że używasz zbyt dużego nacisku podczas mycia zębów. Częste podrażnienia dziąseł lub ich krwawienie podczas szczotkowania może być też sygnałem, że używasz za twardej szczoteczki. Warto wtedy wymienić ją na miękką. Pamiętaj też, że zęby myjemy, a nie szorujemy.

Bardzo często myjemy zęby „na czuja”, chaotycznie i w biegu. Niestety w taki sposób trudno dokładnie wyczyścić wszystkie obszary w jamie ustnej. Dentyści polecają różne metody mycia zębów. Możemy wyróżnić ich kilka. Do najbardziej polecanych metod mycia zębów zaliczamy metodę wymiatającą (roll), poziomo-pionową i okrężną. Inne techniki mycia zębów, o których warto wspomnieć to techniki wibrujące, jak metoda Bassa, Chartersa i Stilmana. Są szczególnie polecane przy problemach z dziąsłami. W przypadku tych metod najlepiej korzystać z miękkich lub bardzo miękkich szczoteczek.

1. Przepłucz usta wodą, aby pozbyć się resztek jedzenia i zneutralizować pH w jamie ustnej.
2. Higienę jamy ustnej rozpocznij od wyczyszczenia przestrzeni międzyzębowych za pomocą nici dentystycznej i/lub irygatora.
3. Następnie sięgnij po szczoteczkę do zębów i zwilż jej włókna wodą. Nałóż niewielką ilość pasty do zębów.
4. Ustaw szczoteczkę pod lekkim kątem, około 45 stopni, tak by końce włókien były skierowane do linii dziąseł. Pamiętaj, aby włókna szczoteczki swoim zasięgiem obejmowały także niewielki obszar poza linią dziąseł.
5. Myj zęby wykonując ruchy wymiatające od dziąsła do korony zęba. Możesz dodatkowo wykonywać delikatne ruchy okrężne.
6. Szczotkowanie zębów możesz rozpocząć od zewnętrznych powierzchni zębów, potem możesz przejść do czyszczenia zębów od strony wewnętrznej i na końcu do powierzchni żujących. Powierzchnie żujące możesz czyścić wykonując ruch poziomy (przód-tył) lub okrężny. Bardzo ważne jest, aby nie pominąć żadnej części uzębienia.
7. Aby łatwiej wyczyścić wewnętrzną stronę zębów przednich, ustaw szczoteczkę pionowo.
8. Następnie umyj delikatnie język za pomocą specjalnej skrobaczki do języka.
9. Na koniec wypluj nadmiar pasty.
10. Pamiętaj, aby się nie spieszyć i nie przyciskać zbyt mocno szczoteczki do powierzchni zębów.
11. Jeśli masz wątpliwości, czy dobrze umyłeś zęby, użyj specjalnych preparatów wybarwiających płytkę nazębną. 

Płukanie jamy ustnej zaraz po umyciu zębów to często spotykany błąd. Nie jest to wskazane, ponieważ w ten sposób pozbywamy się aktywnych składników pasty, które przed chwilą dostarczyliśmy naszym zębom. Wystarczy wypluć nadmiar pasty i opłukać twarz wodą. Dzięki temu substancje zawarte w paście, jak na przykład fluor mają szanse skuteczniej i dłużej działać. 

Każda pasta ma inne właściwości i funkcje do spełnienia. Żadna, nawet najbardziej wszechstronna pasta, nie jest w stanie zaspokoić wszystkich potrzeb naszych zębów i dziąseł. Dlatego dobrze jest regularnie zmieniać pastę i dobierać ją zawsze do aktualnych potrzeb naszej jamy ustnej. Przykładowo, po skończeniu tubki wybielającej pasty do zębów, warto sięgnąć po pastę o działaniu uzupełniającym, na przykład pastę remineralizującą, która wzmocni zęby i zapobiegnie nadwrażliwości. Z kolei przy problemach z dziąsłami warto wybrać produkty o łagodniejszych formułach, ze składnikami aktywnymi o działaniu przeciwzapalnym, antybakteryjnym i regenerującym. Zmiana rodzaju pasty jest ważna, również z innego powodu. Otóż niektóre specjalistyczne składniki lepiej działają samodzielnie niż w kombinacjach, w których mogą się wykluczać. I dlatego nawet gdybyśmy chcieli, to nie możemy ich łączyć. Dobrym przykładem jest fluor i chlorheksydyna, która często jest stosowana w produktach na problemy z dziąsłami. Ponadto starajmy się unikać past mocno ścierających, intensywnie wybielających, które przy codziennym stosowaniu mogą negatywnie wpłynąć na stan zębów i wywołać, na przykład ich nadwrażliwość. Zobacz też ➤ Ranking najlepszych past do zębów i sprawdź jakie pasty są najchętniej wybierane. 

W przypadku mycia zębów ze stałym aparatem ortodontycznym polecana jest metoda pozioma. Do czyszczenia zębów warto wybrać specjalną szczoteczkę ortodontyczną, której włosie jest dłuższe na zewnątrz i krótsze w środku. Charakterystyczne ułożenie włókien w kształt litery „V” umożliwia lepsze dopasowanie szczoteczki do nierówności aparatu ortodontycznego. Dzięki temu szczoteczka czyści sam aparat i obszary wokół niego. Łatwiej dociera do trudniej dostępnych miejsc wokół zamków i łuków aparatu. Tego rodzaju szczoteczkę warto nosić też przy sobie, szczególnie, że przy założonym aparacie zalecane jest częstsze mycie zębów, najlepiej po każdym posiłku. Większa ilość zakamarków i zagłębień sprzyja gromadzeniu się płytki nazębnej, dlatego też do codziennej pielęgnacji jamy ustnej warto włączyć szczoteczki międzyzębowe i jednopęczkowe, które ułatwiają usuwanie nagromadzonej płytki nazębnej i resztek jedzenia spomiędzy zębów oraz wokół zamków i łuków aparatu. Do czyszczenia trudno dostępnych miejsc doskonale sprawdzi się też irygator dentystyczny, który szczególnie jest polecany dla osób w trakcie leczenia ortodontycznego i w przy problemach z dziąsłami. 

Przy odsłoniętych szyjkach zębowych bardzo ważne jest korzystanie z miękkich szczoteczek o zaokrąglanych włóknach, które nie będą drażnić wrażliwych miejsc i dodatkowo zapewnią wzmacniający masaż dziąseł. Przy odsłoniętych szyjkach zębowych dobrze sprawdzi się technika wymiatająca, w której szczoteczką wykonujemy ruch od dziąsła w kierunku korony zęba. Warto też zwrócić uwagę na produkty, których używamy. Szukajmy tych, które w swoim składzie zawierają substancje działające ochronnie na odkryte szyjki zębowe (np. związki fluoru, hydroksyapatyt, glicerofosforan wapnia) oraz łagodzące objawy bólowe (np. azotan sodu lub potasu, sole strontu) zwłaszcza przy silnych objawach nadwrażliwości. Jeśli zmagasz się z zwiększoną wrażliwością zębów lub odsłoniętymi szyjkami zębowymi sprawdź nasz ➤ Ranking past na nadwrażliwość zębów. Znajdziesz tam wiele ciekawych propozycji.

W profilaktyce próchnicy i chorób dziąseł najefektywniejsze w eliminacji płytki nazębnej okazują się być szczoteczki elektryczne, w tym szczoteczki soniczne. Ich większa skuteczność czyszczenia wynika z liczby ruchów jaką są w stanie wykonać w ciągu jednej minuty. Szczoteczką manualną wykonamy co najwyżej 300-600 ruchów na minutę, z kolei szczoteczka elektryczna w tym samym czasie osiąga aż kilkadziesiąt tysięcy ruchów. Dzięki temu mogą usunąć kilka razy więcej płytki nazębnej niż szczoteczka manualna w tym samym czasie. Nie oznacza to jednak, że szczoteczką tradycyjną nie możemy dokładnie wyczyścić zębów. Wymaga to od nas jedynie nieco więcej cierpliwości i opanowania prawidłowej techniki mycia zębów. 

1. Za krótkie lub za długie mycie zębów,
2. Mycie zębów zaraz po silnie kwasowym posiłku,
3. Za mocne przyciskanie szczoteczki do zębów,
4. Używanie za twardej szczoteczki do zębów,
5. Pomijanie czyszczenia przestrzeni międzyzębowych i języka,
6. Płukanie jamy ustnej wodą zaraz po umyciu zębów,
7. Niewłaściwa technika szczotkowania – pobieżne i niestaranne czyszczenie jamy ustnej,
8. Za rzadka wymiana szczoteczki do zębów – zaleca się wymieniać szczoteczkę co 3 miesiące,
9. Stosowanie na co dzień mocno ściernych past do zębów.